Als je de geschiedenis van menselijke samenlevingen bekijkt, wereldwijd, dan zie je een opvallend patroon: de menselijke soort leeft in groepen en doet door de mate van ontwikkeling van het brein aan ‘betekenisgeving’, ook wel ‘cultuur’ genoemd. Blijkbaar is een belangrijk onderdeel van menselijke samenlevingen dat de eigen groep omschreven wordt door zich te onderscheiden van een andere groep. Dit gebeurt in feite aan de hand van het ontwikkelen van een notie over ‘identiteit’: wat bepaalt ons als groep, wie zijn wij ten opzichte van anderen? Het onderscheiden van de eigen groep is een eigenschap die onmiskenbaar hoort bij menselijke samenlevingen. Dit gaat ook al zolang er mensen bestaan gepaard met strijd, ongelijkheid en het idee dat alleen de eigen groep “de echte mens” betreft. Polarisatie is in die zin ook al van alle tijden!
Relatief nieuw idee: mensheid als één
Eigenlijk nog maar recent in de geschiedenis kunnen we constateren dat dit groeperen van mensen meer en meer gezien wordt als een probleem. Vooral de laatste 200 jaar is de notie ontstaan dat mensen wereldwijd met elkaar verbonden zijn, en eigenlijk één groep vormen, namelijk de menselijke soort die de aarde gezamenlijk bewoont. Ook al is dit geenszins een gedeelde notie, het is wel inmiddels een mondiaal verspreid idee, dat veel mensen ook actief bepleiten. Toch hoef je maar even om je heen te kijken om te zien dat over het algemeen mensen nog altijd leven vanuit het idee dat er verschillende groepen zijn, die zich kenmerken door andere culturen, religies, en etniciteit.
Angst voor polarisatie
Na de Tweede Wereldoorlog van de vorige eeuw, ontstond er een zeer sterk elan voor het idee de mensheid te benaderen als één soort, ten gunste van een vreedzame manier van samenleven en ten gunste van het behoud van onze natuur op aarde. Alle pogingen ten spijt, vooral vanuit West-Europa, in die zin, steekt polarisatie van groepen keer op keer weer de kop op. Voor de generaties mensen van na de Tweede Wereldoorlog wordt dat nog wel eens ervaren als iets dat bijna ‘tegennatuurlijk’ zou zijn. Zo zijn wij in West-Europa althans, gewend geraakt aan het idee dat ons natuurlijke streven ‘eenheid’ zou zijn. Sommigen maken hier op slinkse wijze misbruik van door angst voor polarisatie aan te wakkeren en terug te grijpen op het oermensenlijke gevoel voor “de eigen groep”.
Andere benadering van polarisatie
Enkele filosofen en antropologen, zoals de Belgische wetenschapper Doom, pleiten ervoor niet al te huiverig te zijn voor polarisatie, maar het eerder te zien als een bron van energie en een kans voor verandering. Daarvoor is het wel nodig om op een reële manier te kijken naar wat polarisatie feitelijk inhoudt en wat het betekent. En in plaats van er vanuit emoties op te reageren, zoals nu vaak het geval is, er analytisch naar te kijken. Om zodoende te achterhalen welke belangen in het spel zijn, wat de ene groep ten opzichte van de andere duidelijk wil maken en dergelijke. Polarisatie als een bron van informatie dus!
